In april maakte de minister van Binnenlandse Zaken, Ronald Plasterk, bekend dat de AIVD tot 2018 een derde van zijn budget moet inleveren. Op de vraag van journalisten of daarmee de veiligheid van Nederland in het geding zou komen, gaf de minister een voor een politicus kenmerkend antwoord. Het werk van de AIVD zal effectiever georganiseerd moeten worden: slechts in de ondersteunende werkzaamheden wordt gesneden, niet in de kerntaken, en er zal sterker met de inlichtingendiensten van bevriende landen samen worden gewerkt.

Maar stel nou eens dat de minister de vraag kreeg voorgelegd wat er zou gebeuren wanneer de uitgaven voor de AIVD met 33% zouden stijgen. Zou de winst aan veiligheid dan ook 33% bedragen? Deze vraag onthult, omdat ze moeilijk te beantwoorden valt, een onaangename waarheid: de veiligheidsdienst kan ons hooguit subjectieve veiligheid bieden, maar geen garantie op werkelijke veiligheid. Wanneer in de openbare ruimte meer camera’s hangen, voel je je daardoor wellicht beter beschermd, terwijl dit helemaal niet zo hoeft ze zijn. Het schijnt namelijk dat ook criminelen slim zijn. Zij overvallen dan niet de winkels van de grote ketens die met camera’s, kluizen en beveiligers werken, maar gewoon de kleine bakker ernaast.

Wat de journalisten aan de orde stelden, is de vraag naar de maakbaarheid van een veilige samenleving. We verlangen van de overheid enerzijds perfecte bescherming tegen criminaliteit en geweld. Anderzijds mag onze persoonlijke vrijheid daardoor niet te sterk worden aangetast. De minister wordt met irreële verwachtingen geconfronteerd. We willen ons leven zelf in handen hebben en u, minister, moet dit geloof personifiëren. Het moet alsmaar beter worden met de veiligheid, maar ook met de economische groei en de welvaart. De deuken die dit vertrouwen door de financiële crisis hebben opgelopen, leiden niet tot een verwerping van het vooruitgangs- en maakbaarheidsdenken an sich. We gaan – ondanks alles – een gouden toekomst tegemoet.

Ik zet daar een vraagteken bij. De enige gouden toekomst die we zeker hebben, is het hiernamaals. In het hier en nu is dat een zekerheid die ons pas ten deel valt als we op God kunnen vertrouwen. Het geloof in de maakbaarheid van een veilige samenleving wordt daardoor op scherp gezet. Eens komt het einde der tijden. Dat mag ons natuurlijk niet passief maken. Tot die tijd is het wel verstandig om zich voor onze veiligheid in te zetten. Maar je mag er niet alles van verwachten. Aan ons verlangen naar ultieme veiligheid kan nooit worden voldaan – althans niet in deze wereld.

Foto: Security, security by Scotland yard - even the police are policed via Aquila (CC BY-NC 2.0)