Wie de Islam niet beschouwt als een religie, maar een ideologie, kan er van alles op projecteren: de Islam is al wat wij niet zijn, niet denken te zijn of niet willen zijn. Het is een achterlijke, criminele, vrouwenonderdrukkende, homofobe, gewelddadige ideologie. Daarmee zet de verlichte Europese geest de Islam neer als (nog) niet Verlicht en (nog) niet geëmancipeerd. Daarmee is de Islam een magneet voor Europese zelfprojecties en zegt het spreken over Islam veel meer over de spreker dan over degenen waarover gesproken wordt.

De Canadese filosoof Charles Taylor heeft uitvoerig geschreven over de sociale zelfverbeelding van de westerse cultuur. Daarin wijst hij het individuele westerse ‘zelf’ zelf aan als een van de meest centrale verbeeldingen. Hieraan worden allerlei ideeën gekoppeld zoals vrijheid, eigen mening en gelijkheid. Wat ‘goed’ is, is grotendeels afhankelijk van deze zelf-verbeelding. Maar juist dit maakt dat de westerse ziel rusteloos op zoek is naar manieren om dit goede als dominant denkkader voor iedereen geldig te maken. Hiertoe vormen moslims een struikelblok. De negatieve waarden van de Verlichting zijn immers al op hen geprojecteerd: zij zijn barbaars want ‘wij’ zijn geciviliseerd (en dat is ‘goed’); zij zijn gewelddadig want ‘wij’ zijn vredelievend (en bovendien brengen wij overal in de wereld vrede); zij zijn autoritair want wij zijn democratisch; zij zijn homofoob en vrouwonderdrukkend want wij zijn geëmancipeerd en aan elkaar gelijk.

Maar nu Moslims eenmaal de dragers zijn geworden van onze negatieve zelfprojectie blijkt dat ze ook niet civiliseerbaar of emancipeerbaar zijn. Hier doet zich iets merkwaardigs voor: hoe meer de Islam een culturele drager van negatief verlangen wordt, des te obsessiever probeert de westerse cultuur om moslims van die wrede, seksistische ideologie te ontdoen. Dat is zij aan zichzelf verplicht: zij moet moderniseren, emanciperen en mensen uit hun onmondigheid te bevrijden. Tegelijkertijd is de westerse ziel toch weer niet gebaat bij geëmancipeerde knuffelmoslims. Immers, zij dankt haar vooruitgangsidee juist aan het feit dat de barbaar in de cultuur aanwezig is. De wrede moslim vormt het bestaansrecht van de vredelievende westerling.

Deze fundamentele en culturele irritatie heeft nog een oorzaak. De westerse cultuur is in hoge mate persoonlijk geworden, althans, zo presenteert zij zichzelf. Voorheen communiceerden mensen in de sociale ruimte met elkaar op grond van een formele abstractie van do’s and don’t’s waarbij kleding en discours duidelijk voorgeschreven waren. Je abstraheerde je dus als het ware van jezelf om te communiceren. Maar nu werpen mensen zich-zelf, althans hun zelfverbeelding, op in de publieke ruimte. Het zelf presenteert zich met een neiging tot exhibitionisme. Daarbij is internet een goed medium en Youporn de meest extreme vorm. De nikab, chador of boerka van moslimvrouwen vormen hiervan het tegenovergestelde: een verborgen zelf in de publieke ruimte, waarin alles juist openbaar moest zijn. Maar ook hier is de gesluierde moslim belangrijk om je door te laten irriteren: haar zelf moet worden bevrijd en haar naaktheid tentoongespreid. In Submission suggereerden Van Gogh en Hirsi Ali dat de moslima dit wil. Dat is pas een bewijs van emancipatie.

Voor de westerse ziel zullen moslims gevangen moeten blijven in de Islam. Pas dan is het westen zich ‘zelf’.

Foto: 101117-M-1558F-223 via isafmedia (CC BY 2.0)