Het was een normale, rustige dinsdag in de Witte de Withstraat Amsterdam West, de straat die bekend staat om zijn vele galerietjes. In de witgekalkte ramen van Galerie MILK vallen drie kijkgaatjes op. Dat was gisteren nog niet zo. Toen spatte er nog vrijuit een liefdesbeeld de straat in. Het vormde tijdens deze weken voor Pasen één van de staties uit de kunstroute Lijdensweg West. Een man en een vrouw die elkaar op zo intiem mogelijke wijze fruit voeren in een Pieta-achtige omhelzing. Nu is het wit-stil en loeren voorbijgangers door de kijkgaatjes naar wat zich er daarbinnen afspeelt.

Tegen tienen loopt het vol in de straat met cameraploegen en journalisten. Allemaal komen ze af op de drie ogenschijnlijk zo onschuldige kijkgaatjes van galerie MILK. Buurtbewoners worden geïnterviewd en de coffeeshopeigenaar legt druk gesticulerend iets uit aan de Volkskrant. AT5 interviewt een gesluierde vrouw, Geenstijl een stotterende kunstenaar. Het Parool schrijft. Kortom, er wordt groot nieuws gemaakt van kleine kijkgaatjes door middel van de beproefde methode van framing en reframing: door specifieke woorden en beelden te kiezen om een situatie te beschrijven, verandert het complete perspectief. En dat blijkt niet moeilijk als het betreffende werk een vorm van vrije kunst is in een multiculturele buurt en ook nog eens over seks en religie gaat.

Eerst zijn er de feiten: een kunstwerk in Galerie MILK krijgt een klacht uit de buurt. Het zou te erotisch zijn. Organisatoren en kunstenaar veranderen het werk. Het is nu alleen nog door kleine kijkgaatjes te zien.

Het eerste frame komt uit de buurt. Het werk vinden sommigen erotisch. Dat zou je niet hoeven concluderen uit wat er getoond wordt, maar dat het aanleiding geeft tot deze kwalificatie is niet geheel onverwacht. De buurtbewoner schrijft dat meerdere bewoners hebben geklaagd en een van hen dreigt een steen door de ruit te gooien.

Het tweede frame komt van een aantal journalisten. De camera vraagt aan een gesluierde vrouw: zou u ook een steen door de ruit gooien? Als de mevrouw dit bevestigt, is het frame snel gemaakt: ‘Stenengooiende moslims bedreigen vrije westerse cultuur, kunstenaars zwichten voor dreiging.’ Dit frame vindt gretig aftrek in de kranten.

Het derde frame, dat aanleiding gaf voor de verandering aan het werk, komt van de organisatoren en de kunstenaars zelf. Je kunt natuurlijk de klacht framen als een aanval op de vrije kunst, maar is het niet veel grappiger om de klacht te framen als vorm van buurtparticipatie? Noemt iemand de Lijdensweg erotisch, dan maken wij de Lijdensweg erotisch. Een projectie op het raam wordt zo een ‘peepshow’. De vele vingerafdrukken en vetvlekken van haargel en platgedrukte neuzen getuigen dat het werkt.

Het is fascinerend hoeveel frames eraan te pas komen als je met religie aan de slag gaat in het publieke domein. Een heel aantal fondsen wilde niets met dit project te maken hebben, omdat het werken met een thema uit de kerk in een multiculturele wijk niet zou kunnen: Als je ergens Jezus noemt, moet je ook Mohammed noemen en al die andere religies. Het werken met een universeel thema werd gereframed als een poging tot reclame voor de kerk. En als je reclame maakt met publiek geld moet je andere merken ook noemen. Zo werkt het nu eenmaal.

Het censuur-frame blijkt in de media sterker dan het originele frame van buurtparticipatie. Het reclame-frame wint het ogenschijnlijk van het kunstenaarsframe. Toch blijft het kunstframe overeind. Want geen bezoeker of kunstjournalist heeft moeite met het achterliggende thema van de christelijke lijdensweg die alle werken verbindt. Er is soms wel verbazing dat het gelukt is om het heilige huisje van de kunst, dat er geen mooie autonome kunst te maken valt met een kerkelijk verhaal als achtergrond, af te breken. Er is alle ruimte in het publieke domein om te werken met religie. Wil je echter klassieke fondsen of nieuwsjournalisten aantrekken, weet dan dat vrolijke nieuwe frames het al gauw afleggen tegen de oude bestaande frames op dit terrein van seks, kunst en godsdienst.

Uiteindelijk moet gelukkig alle framing en reframing het afleggen tegen de onschuldige blik van een kleuter. Als zijn moeder hem optilt om door een van de kijkgaatjes te kijken, roept hij uit: ‘Kijk mama, die meneer moet een slabbetje om. Hij knoeit.’

Foto: Kim Nathalia