Plasterk stelt een uitstekende vraag: wordt het pausschap zo niet gereduceerd tot een functie die je naar believen kunt aanvaarden en neerleggen? Druist dit niet in tegen alle mooie woorden over de heilige Geest en de Moeder Gods die via een conclaaf de plaatsbekleder van Petrus aanwijzen, in principe tot de dood erop volgt?

Joseph Ratzinger bewijst de Kerk een onschatbare dienst door af te treden uit doodgewone menselijke overwegingen, of dat nu zijn gezondheid is, de angst om nog meer mediablunders te slaan of omdat hij inziet dat hij niet de krachtige leider is die de machtsstrijd in het Vaticaan kan beslechten. Tegen de vergoddelijking van het pausschap in, die samenhangt met de sacralisering van de Rooms-Katholieke Kerk in haar geheel, laat hij zien dat hij ook maar een mens is, in dienst van een instituut dat, hoezeer het ook beoogt te verwijzen naar het goddelijke, ook een organisatie is als alle andere – een organisatie die nu eenmaal bestuurd moet worden.

Dat is een geweldige stap voor de man die in zijn reactie op de misbruikschandalen juist reageerde met een nog sterker uitdragen van het idee dat de Kerk zuiver dient te zijn. Het priesterschap was besmeurd, en daarmee de Kerk. Daarom moest het imago van de kerk worden schoongepoetst, door zorg voor de slachtoffers, betere selectie van priesterkandidaten en bestraffing van de daders. De Kerk diende nog meer als hoeder van de waarheid op te treden en daarbij hoorde ook een herwaardering van het eigen kerkelijk strafrecht. Tot een nuchtere erkenning dat de Kerk, hoewel ze óók in de wereld laat zien wie Christus is, 100% mensenwerk is, kwam hij niet. Zijn missie was immers juist om de Kerk tegenover de wereld te plaatsen, vrij van vreemde (vooral marxistische en postmoderne) smetten. De hoeder van liefde en waarheid tegenover een materialistische, hedonistische en relativistische cultuur. Daarbij past niet de vaststelling dat de Kerk nu eenmaal niet immuun is voor misstanden, zoals geen enkel instituut dat is.

Maar met zijn aftreden laat hij zien dat de Kerk niet gevangen hoeft te blijven in mystificaties. Iemand moet zorgen dat de tent draait; wie is het meest geschikt? Een beetje minder ambtscharisma, een beetje meer pragmatiek. En met deze bijdrage aan de erosie van het ambtscharisma is hij een groot voorbeeld voor al die CEO’s en bankdirecteuren die niet ophouden zich te laten bewieroken, zich door de media laten omgeven met een geur van heldendom, zich laten belonen met onvoorstelbare bedragen. Al die pausjes die zichzelf en anderen wijs maken dat ze uitzonderlijk getalenteerd en onmisbaar zijn, het bedrijf hebben gered dan wel groot hebben gemaakt: kijk naar Ratzinger en zeg hem na: ‘Ik moet erkennen dat ik het ambt dat mij is vertrouwd niet meer naar behoren kan uitoefenen.’ Houd op mij in de hoogte te steken. Zeg tot al diegenen die u bewonderen wat Petrus ooit zei: ‘Sta op, ik ben ook maar een mens.’ (Handelingen 10,26) Doe gewoon uw werk of stap stilletjes op.

Foto: Pope in Fatima met toestemming van M. Mazur / www.thepapalvisit.org.uk (CC BY-NC-SA 2.0)