Op 11 november wordt op veel plaatsen in Nederland, België en Noord-Frankrijk Sint Maarten gevierd met lampion-optochten, Sint Maartenliedjes en kinderen met snoep aan de deur. In Utrecht, Groningen, Bolsward, Sneek, Mechelen, Aalst en natuurlijk in het Franse Tours (waar hij op 11 november 397 werd begraven) is Sint Maarten de stadsheilige naar wie de belangrijkste kerken zijn vernoemd. In het Utrechtse stadswapen wordt de legende verbeeld over de Romeinse soldaat Martinus die bij het zien van een naakte bedelaar zijn rode officiersmantel – bovenkleed en deken tegelijk – in tweeën snijdt en de helft afstaat aan de armoedzaaier.

Heiligen, zoals Sint Maarten en Sint Nicolaas, waren de beroemdheden van vroeger: ze werden aanbeden en bewierookt. Mensen waren dol op verhalen over hoe ze leefden en wat voor geweldige dingen ze deden. Vooral onder gewone mensen en onder jongeren waren de heiligen populair, zoals nu RTL Boulevard en Shownieuws dagelijks gevolgd worden door bijna twee miljoen kijkers en tieners hun popidolen zwijmelend adoreren. 

Net als de celebrities van nu woonden de heiligen van weleer 'op een andere planeet', waardoor mensen de meest wonderlijke en buitenissige dingen over hen konden denken. Toch voldoen de verhalen over heiligen van toen en de celebrities van nu aan bepaalde identieke patronen en sjablonen.

Celebrities gedragen zich in onze verhalen zoals celebrities dat horen te doen. Ze trouwen zeven keer, kleden zich extravagant en kopen spullen die niemand zich kan veroorloven, om maar te laten zien hoe ver ze afstaan van de alledaagse werkelijkheid. Veel van de buitengewone dingen die Sint Martinus deed kenmerkten ook eerdere en latere heiligenlevens: heiligen redden onschuldigen van de doodstraf, genazen zieken en een beetje heilige wist onbevreesd het grootste gevaar te trotseren.

Een ware beroemdheid zet zich ook altijd op buitengewone wijze in voor anderen. Sint Martinus genas een melaatse man, Sint Nicolaas wekte drie jongetjes op uit de dood en redde drie meisjes van de prostitutie. Angelina Jolie en Brad Pitt hebben zes kansarme kinderen geadopteerd, Bill Gates heeft de grootste liefdadigheidsstichting ter wereld opgericht, Leonardo DiCaprio zet zich in voor het milieu en George Clooney helpt om de crisis in ontwikkelingslanden op te lossen.

Door die uitzonderlijk goedheid van de celebrities hebben we allemaal het gevoel dat beroemdheden ons kunnen en willen helpen als wij het nodig hebben. Heiligen werden eeuwen lang aangeroepen in tijden van nood. Tegenwoordig vragen mensen beroemde acteurs die een arts spelen om medisch advies en geloven we dat een BN-er leerlingen met gedragsproblemen beter kan helpen dan professionele psychologen.

Waarom hebben we heiligen en celebrities nodig? Waarom hebben celebrities een onweerstaanbare aantrekkingskracht? Waarom volgen we ze en weten we zoveel van hun persoonlijk leven (hoeveel ze verdienen, hoe ze hun huis hebben ingericht, wat de absurde namen zijn van hun huisdieren en kinderen)? Waarom gaan mensen bij de cosmetische chirurg onder het mes om op hun beroemdheid te lijken? Waarom kopen mensen de kleding die hun held of heldin ook draagt?

Omdat we in goede en kwade tijden behoefte hebben aan een persoonlijk contact met personen die in de sociale rangorde boven ons staan, en celebrities lijken ver boven ons uit te stijgen – daarom zijn we ook zo bedroefd als ze moreel de fout in gaan. In werkelijkheid hebben we natuurlijk geen persoonlijk contact met celebrities en daarom slaan onze hersenen zo vaak op hol: de wereld waar beroemdheden wonen is in onze fantasie in alle opzichten extravagant, wat celebrities doen is altijd bijzonder, we hebben het gevoel dat ze ons zullen steunen als het nodig, en daarvoor is soms alleen maar nodig dat ze hun handtekening op onze hand zetten of ons aankijken vanaf het Tv-scherm. Juist van wat niet echt is verwachten we het meeste. Dat hoort bij ons mensen, al eeuwenlang. In onze verering van celebrities en heiligen laten we vooral iets van onszelf zien (daarom is het ook veel interessanter om te kijken naar de fans dan naar de BN-er waar ze smachtend omheen staan). Studie van de verering van heiligen en celebrities vroeger en nu is daarom een vorm van theologische antropologie.

Foto: George Clooney @ The Westin Poinsett Hotel, Greenville door Melanie MacDermott (CC BY-NC-ND 2.0)