De spellen Metro 2033 (2010) en Metro 2033: Last Light (2013) beide van 4A Games, spelen zich af in de Russische hoofdstad Moskou, die vernietigd is door een nucleaire holocaust. De sporadische overlevenden hebben hun heil gezocht in de metrostelsels van de Russische hoofdstad. Geheel volgens de menselijke traditie bevechten de overlevenden elkaar in de metrotunnels op leven en dood om het bezit van schaarse goederen en leefbare schuilplaatsen.

De leefwereld van Metro 2033 en Last Light is een mensonwaardige, goddeloze en godloze wereld. Producent 4A Games onderstreept deze bijna metafysische verlatenheid in een bijzondere trailer, the Genesis trailer genaamd. “In the beginning God said, ‘Let there be light to burn away the darkness.” De begeleidende beelden laten echter geen onbedorven, paradijselijke wereld zien, ondanks de expliciete verwijzing naar het eerste hoofdstuk van het bijbelboek Genesis. Dan verschijnt de Moskouse kathedraal van de Moeder Gods in beeld en de stem verhaalt: “Glorious creatures, chief of these were mankind whom he created in his own image.” De mens is ver afgedreven van zijn goddelijke oorsprong. “To care for, to nurture,” voegt de verteller er cynisch aan toe.

Dan komt de voice-over bij de zevende dag van de schepping. “And on the seventh day they say God rested. But God didn't rest, God left, or perhaps died. Judgment day came and he abandoned us, casting humanity aside like parasites.” Hier geen vreugde om de dood van God, doch slechts berusting en verslagenheid. Het is als na Auschwitz: na dergelijke verschrikkingen kan God niet meer bestaan, zonder Zijn gezicht te verliezen. Het is Job revisited: hoe kan God zoveel lijden toestaan zonder in te grijpen? God zwijgt echter koppig.

In het eerste gamedeel uit 2010 worden de gecompliceerde sociale verhoudingen nog ingewikkelder door de komst van aliens, die the Dark Ones worden genoemd. Deze ‘duisteren’ proberen langs parapsychische weg wanhopig contact te maken met de ‘gezonden’ in de metrotunnels, maar hun pogingen worden aangezien voor een aanval. Het is uiteindelijk aan de protagonist Artyom om te kiezen voor hun totale uitroeiing of om daar van af te zien. In deel 2, waarin ervan uitgegaan wordt dat Atyom in deel 1 het ‘nest’ van de Dark Ones heeft vernietigd, wordt de protagonist van de game bezocht door een geheimzinnig kind, dat de laatste Dark One op aarde lijkt te zijn. Hij zoekt contact met Artyom om meer te weten te komen over de mensen, en dan vooral over de redenen om zijn ras uit te moorden.

Bijna aan het einde van het tweede gamedeel uit 2013 komt Artyom in de Moeder Godskathedraal in Moskou uit. Je moet het gebouw herkennen aan zijn karakteristieke vorm want alle religieuze symboliek in en om de kerk is afwezig. Artyom treft in de kathedraal zijn aartsvijand Pavl in een zeer afhankelijke positie aan: hij is het filter van zijn gasmasker kwijt. Artyom kan ervoor kiezen Pavl te laten sterven of om hem te redden. Als je er als speler voor kiest om je vijanden te sparen, hoor je het alien-kind mompelen: “Dus dit is vergiffenis. Dank je. Ik zal dat onthouden.”

Vergeving is ook wat Atyom meer dan wat dan ook nodig geeft. Hij voelt zich schuldig omdat hij in de eerste game het nest van de Dark Ones heeft vernietigd. Maar de vergeving is nergens te krijgen, tot Artyom zijn grootste vijand spaart. De in-game camera zwaait na dit vergevingsmoment automatisch naar boven. De speler ziet heel even de beroemde mandylion-afbeelding van Christus: de oericoon van het oosters christendom. In deze postapocalyptische hel komt God onverwachts om de hoek kijken.

God lijkt afwezig in de gewelddadige samenleving van Metro 2033. Het recht van de sterkste lijkt de enige weg. God heeft afgedaan: Hij kon of wilde het menselijk lijden niet stoppen. Maar daar waar vergeving wordt geschonken – zo maar, om niet, gratia gratis datur – laat God even Zijn gezicht zien. De game geeft de speler van het spel een theologische knipoog. Daar waar God afwezig lijkt, komt Hij je in vergevende en medelijdende mensen tegemoet. Daar waar liefde is en vergeving, daar is God.

Foto: Metro 2033 Concept Art door THQInsider (CC BY-NC-ND 2.0)