Een gewiekste koopman weet mensen dingen aan te praten waar ze helemaal geen behoefte aan hebben. Zeg maar koelkasten slijten aan Eskimo’s. De erfzonde hoort bij een bekend verkooppraatje waarmee ouders de doop van hun kind wordt aangesmeerd. Ouders wordt verteld dat hun kindje hiermee besmet zou zijn. Er wordt meteen een passende oplossing voor geboden: met de doop kan de erfzonde onschadelijk worden gemaakt.

Het zal geen verbazing wekken dat mensen niet in de rij staan voor deze aanbieding. Aan ouders is niet uit te leggen hoezo hun lieve baby iets te maken zou hebben met schuld. Dat probleem deed zich ook voor toen een pastor door een bevriend gezin werd benaderd om de pasgeboren Joris thuis te dopen. “Dat van die erfzonde, dat gaan we toch zeker niet doen hè.” De ouders refereerden aan het gebed waarin God wordt gevraagd om het kind te bevrijden van de smet van de eerste zonde.

De pastor was achteraf niet erg gelukkig met de plechtigheid. Het bleek namelijk allemaal om Joris en zijn ouders te draaien: heilige familie. Hij moest een ritueel sausje gieten over het geheel. Deze sterk geprivatiseerde invulling is kenmerkend voor hoe mensen vandaag de dag omgaan met een kerkelijk ritueel. Daarvoor moeten alle scherpe kantjes van het ritueel zijn afgehaald. De erfzonde is een scherp kantje. Is dit verkooppraatje daarom rijp voor de sloop?

De erfzonde legt een verband tussen het kind en de generaties voor hem of haar. Dat staat haaks op een denken dat niet verder reikt dan huisje, boompje, beestje. Mensen trekken zich in de geïndividualiseerde samenleving terug op zichzelf en hun naasten. Kinderen worden op een voetstuk geplaatst met alle gevolgen van dien. Dat er buiten de familie een verband zou bestaan door de generaties heen is maar moeilijk uit te leggen in een cultuur die vooral gericht is op het eigen hier en nu.

Er zit nog een tweede addertje onder het gras van de erfzonde. Het is voor velen niet alleen een vreemde gedachte dat er een verband zou zijn tussen hun kind en lang overleden mensen: hoe anders kan het foutje dat Adam en Eva toen hebben gemaakt, doorwerken tot op de dag van vandaag? Vooral echter slaat de erfzonde voor ouders een te pessimistische toon aan.

Die toon zal hen weliswaar niet vrolijk stemmen maar kan ze wel realistisch maken. Ouders wensen het beste voor hun kind en willen daar alles voor doen. Soms gaan ze kapot onder de hooggespannen verwachtingen die ze van zichzelf en hun kinderen hebben. Want deze zijn niet waar te maken. Hier komt bij dat een kind niet opgroeit in een lege ruimte. Het wordt geboren in een bepaalde samenleving en deze heeft een impact. Dat kan positief uitwerken. Elke generatie heeft bijvoorbeeld profijt van de kennis die daarvoor is opgebouwd. Maar er zijn naast baten ook lasten. In een gezin kunnen trauma’s zoals een geweldsdelict of een vluchtverhaal worden doorgegeven van de ene generatie op de andere. Ook in het collectieve geheugen werkt iets door zonder dat we ons daar altijd van bewust zijn. Denk aan de subtiele normen voor het sociaal wenselijke gedrag van mannen en vrouwen. Daarnaast zijn er feiten die niet te verloochenen zijn zoals de vervuiling van het milieu door de industriële productie.

Een kind is hiervoor natuurlijk niet verantwoordelijk. Maar dat is wel waarmee het opgroeit. Het is goed om dit mee te nemen bij een doop. Het ouderwetse begrip erfzonde biedt ruimte voor een realistische blik op een kind. Niet wegmoffelen dus.

Foto: Baptism door Luigi Montebello (CC BY-NC-SA 2.0).