In een kort gebed God danken voor het eten, zoals veel christenen doen, had ik al heel lang niet gedaan. Thuis bij mijn ouders was het een dagelijkse gewoonte. Maar eten was er altijd in overschot. Ook al probeerde ik te beseffen dat een vol bord niet vanzelfsprekend is, toch kan ik me niet herinneren dat ik vanuit een echt dankbaarheidsbesef een dankwoord heb gezegd of gedacht.

Nu werk ik samen met mijn vriendin al een half jaar op kleinschalige boerderijen in Frankrijk. Ik hield altijd van koken maar de bestandsdelen en bereiding van het eten dat ik in de supermarkt kocht bleven voor mij buiten beschouwing. Nu is het de productie van voedsel waar we het meest mee bezig zijn. Op deze manier leren we hoe je kaas maakt, brood bakt en hoe je groenten verbouwt. Dankzij deze kennis en praktijk is mijn verhouding tot eten veranderd.

Toch bleef het eten op mijn bord nog iets vanzelfsprekends. Totdat we op een dag op de weg een aangereden, maar verder gave haas zagen liggen. Deze hebben we meegenomen en de volgende dag lag die op mijn bord. Binnen vierentwintig uur van een nog warm lichaam tot een mals stukje vlees. Deze snelle transformatie vervulde mij met een gevoel van dankbaarheid. Deze haas had niks te maken met vanzelfsprekendheid, gewoonte en verwachting. Zonder dat iemand het doorhad heb ik even mijn ogen gesloten en snel een dankwoord gefluisterd.

Rond dezelfde tijd hebben we bij een artisanale bakker zuurdesembrood leren maken. Het basisingrediënt, zuurdesem, komt tot stand door meel en water te mengen en dit voor een tijdje te laten staan. Na een paar dagen beginnen bacteriën uit de lucht de suikers van het deeg om te zetten en wordt het zuur. Door dit mengsel met meer deeg en water te mengen krijg je een brood dat niet méér is dan water, zout, tarwe en leven (bacteriën, gisten, etc.). Ik realiseerde me dat dit simpele brood net als die haas een geheel van levende en natuurlijke processen is.

Wat een verschil met het brood dat we in de supermarkt kopen. In plaats van vier simpele ingrediënten bevat bijvoorbeeld een volkorenbrood van bakker en supermarkt tal van toevoegingen. Het brood rijst door chemische gist dat vervaardigd is in een fabriek. In plaats van bacteriën uit de lucht die de lange glutenketens (die nu van zoveel kwaad verdacht worden) in kleine stukken breken, zoals in zuurdesembrood, worden in het doorsneebrood juist gluten toegevoegd. Daarnaast bevat het doorsneebrood tal van additieven om de natuurlijke variatie in het meel (de eigenschappen van de geoogste tarwe verschillen van jaar tot jaar en van veld tot veld) te laten verdwijnen het zo homogeen mogelijk te maken, zodat de industriële broodmachines niet keer op keer moeten worden aangepast.

In het alledaagse eten worden bacteriën en natuurlijke processen steeds meer uitgebannen vanwege hun onvoorspelbaarheid en worden ze vervangen en gecontroleerd door chemische toevoegingen. Dit moderne eten staat mijlenver af van voedsel dat bestaat uit natuurlijke en levende processen. De huidige onrust omtrent de ongezondheid van brood gaat over het doorsneebrood met fabrieksgist, gemaakt van meel dat door de vele toevoegingen altijd uniform is.

Hoe kun je dankbaar zijn voor eten waarvan alle natuurlijke en spontane processen zijn uitgebannen of worden gecontroleerd door kunstmatige toevoegingen? Hoe kun je bidden voor industriële kippaté uit de supermarkt? De moderne maaltijd is niet meer iets dat door de natuur gegeven wordt, maar dat door de mens veilig wordt gesteld. Bovendien wordt eten hierdoor ingewikkelder (meer ingrediënten), minder lekker en minder gezond.

Die dode haas heeft mijn eten tot leven doen komen. En omdat ik nu zelf meedoe aan het produceren van eten besef ik dat al ons eten bestaat uit leven. Door te zien hoe meel, water, zout en bacteriën zich transformeren tot een brood, besef ik dat je eten ‘ontvangt’ en dat er reden is om dankbaar te zijn voor het voedsel op je bord. Ineens kan ik oprecht zeggen: ‘Here, dank u voor dit eten. Amen.’

Foto: Artisan Boulangerie door Andrew (CC BY-NC-ND 2.0)