In september 2013 zijn de academische regels aan de universiteit van Wageningen aangescherpt: geen religieuze uitspraken meer in proefschriften. Uiteindelijk heeft de promovendus die God bedankte daarom het hele voorwoord uit de al gedrukte boeken moeten scheuren.

Religie is echter niet zomaar te verbannen uit de wetenschap. Het blijkt bijvoorbeeld niet onbelangrijk of vrouwen al dan niet een hoofddoek mogen dragen op Turkse universiteiten. De conservatieve regering van minister-president Erdogan wilde met het afschaffen van dit verbod haar religieuze achterban tevredenstellen. De universiteiten op hun beurt waren bang dat hierdoor het Turkse laïcisme in het geding zou komen. Dezelfde zorg wordt kennelijk ook gedeeld in het gidsland van de secularisatie. Hoofddoeken mogen in Nederland wel, maar God kennelijk niet. Mij valt op dat Wageningen Universiteit daarmee zelf een religieuze uitspraak doet. Door God te verbannen, bevestigt ze de betekenis die deze kan hebben voor gelovigen. Haar houding herinnert een beetje aan de angst van het konijntje voor de slang. Het konijntje is zo geobsedeerd door de slang dat het uiteindelijk een gemakkelijke prooi wordt voor haar aanval.

Stel: de promovendus had in het voorwoord de knuffel bedankt die van kindsbeen af zijn steun en toeverlaat is. Dit had niemand in het promotiecollege serieus genomen. Of de kandidaat is ondanks zijn wetenschappelijke prestaties nog niet echt volwassen of heeft hij gewoon een grapje willen maken. Daartegenover maakt de universiteit, door God uitdrukkelijk te weigeren, een religieus statement, namelijk dat hij meer is dan een knuffel. Ze acht het nodig om hem te bestempelen als gevaar voor de neutraliteit en objectiviteit van de wetenschappen. Daarmee wordt religie macht toegekend over de seculiere universiteit. Anders hadden ze God gewoon kunnen handhaven: als een knuffel.

De hele affaire doet me denken aan de pragmatische gok van Blaise Pascal in zijn Pensées van 1669. Hij ging ervan uit dat de wetenschap geen definitief uitsluitsel kan geven over de existentie van God. Hij kan met andere woorden zowel bestaan als niet bestaan. De mens zou volgens Pascal gewoon moeten gokken. Hij voegt daar nog wel aan toe dat gokken op het bestaan van God meer voordelen oplevert dan de tegenovergestelde houding. Als je de gok wint, win je alles, als je verliest, verlies je niets.

De universiteit van Wageningen draait dit weliswaar om maar ze onderschrijft het idee van Pascal, namelijk dat God ertoe doet. Een onderzoeker zou volgens haar alleen maar nadelen hebben van een etsi deus daretur, ofwel van de veronderstelling dat God wel bestaat. Hij wordt gezien als een bedreiging. Daarmee maakt de universiteit tevens duidelijk dat wat haar betreft God betekenis heeft, zij het in een negatieve zin. Haar dogma luidt: God moet serieus worden genomen want hij is meer dan een knuffel.

Foto: Teddy Bear door Simon Law (CC-BY-SA 2.0)