Het is een groot succes bij kinderen en tieners: een flesje Cola of een pot Nutella met je eigen naam erop. Hoe cool is dat? Alsof Unilever speciaal voor jou een flesje Cola heeft gemaakt! Het personaliseren van producten is voor producenten een mooie marketingstrategie geworden en voor de consumenten een manier om zichzelf te presenteren. Je hebt je eigen unieke Colablikje want jij bent uniek!

De paradox is natuurlijk dat je met dat blikje zelf een product geworden bent. Je naam is een merknaam geworden die ingevuld wordt door Unilever.

In de katholieke traditie is dit een vertrouwd gegeven. Je wordt vernoemd naar een heilige en in veel landen is niet je geboortedag maar je naamdag een feestje waard. Je naam is verbonden met een programma, met een traditie. Wie je bent wordt voor een deel voorgegeven door je naam. Dat idee leeft tegenwoordig niet meer zo bij jonge mensen. Ik vraag mijn studenten altijd naar de betekenis van hun naam. Ze weten het niet en beschouwen hun naam eerder als een betekenisloze toevalligheid dan als een program of een belofte. Ouders vertellen blijkbaar niet aan hun kinderen waarom ze juist die naam hebben uitgekozen. En misschien weten veel ouders ook weinig te vertellen, behalve “dat we het een mooie naam vonden”. Wat een gemiste kans!

Tien jaar geleden deed ik onderzoek naar wat voor tieners heilig is. Daarin kwam naar voren dat juist in deze tijd, waarin van jonge mensen verwacht wordt dat ze authentiek en autonoom zijn, er grote waarde wordt gehecht aan dat wat al vastligt. Iemand schreef bijvoorbeeld: “Mijn sterrenbeeld is Steenbok want ik ben op 7 januari 1987 geboren. Ik was niet altijd echt geïnteresseerd in horoscopen, maar als ik zie wat er op dit plaatje wordt gezegd over ‘De Steenbok’ dan kan het misschien wel kloppen wat er over ze gezegd wordt. Ze zijn bescheiden en hebben een sober karakter, maar kunnen ook erg zwijgzaam zijn. En misschien klopt het wel!! Het is heilig voor mij omdat je niet gekozen hebt om een bepaalde horoscoop aan te nemen, maar hier wordt je mee geboren!!”

Dit meisje is een steenbok en dat is heilig voor haar omdat ze daar zelf geen invloed op heeft gehad. Waar en wanneer je geboren bent ligt voor altijd vast. Daar kun je niets aan veranderen. In vroegere tijden was dat eerder een last die je moest dragen. Wie voor een dubbeltje geboren was, werd nooit een kwartje. In deze tijd van zelfbepaling en maakbaarheid lijkt dat wat vastligt juist heilig geworden omdat het een baken kan zijn in het streven naar authenticiteit. Het biedt een mogelijk vertrekpunt bij het beantwoorden van de vraag: waar vind ik in mijzelf mijn authentieke ‘zelf’?

De socioloog Thomas Luckmann werkte in zijn vermaarde boek The Invisible Religion de idee uit dat religie een sociaal geconstrueerd fenomeen is. Hij stelde dat met de secularisatie religie niet verdwenen was maar dat er sprake was van een functieverschuiving van de religie: de oude kerkelijke structuren zouden worden vervangen door ‘maatschappelijk onzichtbare’, want sterk individualistisch getinte religieuze belevingsvormen. Een aantal thema’s welke kenmerkend zijn voor deze tijd van individualisme, zoals autonomie en authenticiteit, zouden volgens hem een heilige status hebben gekregen. De nadruk op ‘self-possesion’ enerzijds en de ervaring dat het niet altijd lukt, creëert een spanningsveld waarin een nieuw religieus besef kan ontstaan. Ook de theoloog Anton van Harskamp meent dat de nieuwe religiositeit juist daar ontstaat waar ervaren wordt dat de culturele plicht een authentiek en autonoom zelf te zijn, onmogelijk is. De druk op mensen om voortdurend autonoom en authentiek te zijn leidt tot een verlangen om gedragen te worden, tot een verlangen naar religiositeit of – in katholieke termen – tot een verlangen naar genade. Genade door een Cola-flesje of een pot Nutella? Hoe cool is dat? Wellicht kan de Rooms-Katholieke Kerk, in navolging van Unilever, een eigen ‘customize-actie’ beginnen en vieren we straks de naamdag van Sint Tess, Sint Milan en Sint Finn. Tot die tijd aan ouders de oproep om hun kinderen weer zonder schroom te vernoemen naar heiligen of andere betekenisvolle figuren en om dat ook van betekenis te laten zijn in hun opvoeding.