Mensen hebben altijd verlangd naar leeftijdsloosheid en onsterfelijkheid. Op zijn minst hopen wij dat onze geliefden niet zullen sterven. Stel dat het mogelijk zou zijn om eeuwig te leven, zou je die kans dan niet onmiddellijk aangrijpen? Maar weten we eigenlijk wel wat we wensen als we verlangen naar onsterfelijkheid?

Vanouds hebben mensen elkaar verhalen verteld over het leven van onsterfelijke wezens om beter te begrijpen waarom ze zelf sterfelijk zijn. Homerus vertelt over de onsterfelijke Olympische goden, en wij maken films als Highlander. In die film ontdekt de hoofdpersoon, geboren in 1518 in de Schotse hooglanden, dat hij behoort tot een ras van onsterfelijken. In de film is het inmiddels 1986 en we krijgen een blik in het leven van iemand die al meer dat 450 jaar lang leeft. Het is iemand die vele partners heeft moeten begraven, iemand die alles al vele malen heeft beleefd en die vrijwel alle denkbare doelen heeft bereikt. Het beeld dat wordt geschetst is bitter: door toe te treden tot de onsterfelijkheid lijkt alles verloren te gaan wat we in ons sterfelijke leven waarderen. Het leven van onsterfelijken wordt getekend door een ondraaglijke lichtheid, leegheid en onverschilligheid. De goden op de Olympus vervelen zich te pletter. Er is geen enkele hoogte of diepte in hun bestaan. Iets is waardevol juist omdat er een keer een einde komt en je dus niet alles kunt hebben. In die zin is alles van waarde weerloos. Niet voor niets is de meest erotische Griekse godheid, Dionysus, de enige godheid die kan sterven.

In de Hebreeuwse Bijbel heeft het idee van ‘eeuwig leven’ niets te maken met tijdloosheid en eeuwigheid. Er is geen hemel of hel waar mensen naartoe gaan. Je leeft voort in je woorden en werken, in je kinderen en in je woonplaats en je land. ‘Eeuwig leven’ wordt nu geleefd, maar tegelijk is het een leven dat het nu overstijgt. ‘Eeuwig leven’ in de Bijbel is dan ook niet eindeloos leven, maar een leven met de kwaliteit van de ‘toekomende eeuw’. Het is een leven dat geïnspireerd wordt door het visioen van een nieuwe hemel en een nieuw aarde. Eeuwig leven raakt aan datgene wat nu nog voorbij onze horizon ligt, en tegelijkertijd is het sterfelijk en eindig. Zonder eindigheid kan het bestaan immers geen waarde hebben. De briljante vondst van het Griekse aanhangsel aan de Hebreeuwse Bijbel (Het Nieuwe Testament) is dat uitgebreid wordt verhaald hoe onontkoombaar ook Jezus Christus sterft en hoe daarin God zelf sterfelijk is geworden: “Hij heeft de menselijke gestalte aangenomen, deelhebbend aan vlees en bloed, de dood stervend…” (Hebreeën 2) Zonder eindigheid geen glorie.

Maar waarom doen wij dan zo ons best om de dood te mijden, ziekten te bestrijden met hoogwaardige medische zorg en ons leven te verlengen met alle middelen die we kunnen bedenken? De gemiddelde levensverwachting in Nederland is in tweehonderd jaar bijna verdubbeld en daar zijn we terecht heel blij mee. Hier stuiten we op wat de Amerikaanse filosofe Martha Nussbaum betitelt als de ‘paradox van de atleet’. Sportieve excellentie kan niet bestaan zonder fysieke beperkingen. Op de Olympus zelf zouden nooit Olympische Spelen gehouden kunnen worden. De almachtige goden kennen niet de beperkingen van een menselijk lichaam, dus bestaan er ook geen grotere of kleinere atletische prestaties. Juist door hun atletische beperktheid kunnen mensen wedstrijden houden. Dat maakt het niet onredelijk om te proberen die atletische grenzen zo ver mogelijk op te rekken door training op training. En hoewel beperkingen een voorwaarde zijn voor prestaties, is de gehandicapte sporter niet bij voorbaat beter af dan een niet-gehandicapte sporter.

De menselijke conditie is er altijd een van ‘niet helemaal’ en ‘nog niet’. Dat maakt het nu zo spannend en waardevol. Er is iets om naar te streven. Niet dat dat streven ooit zijn volledige vervulling zal krijgen, gelukkig niet. Complete overwinningen zijn leeg en hol. De strijd om te overwinnen, het gevecht om ‘beter’ vraagt om kwaliteiten – moed, solidariteit, inzet, liefde – die hun betekenis verliezen als er niets meer te overwinnen zou zijn. Grenzen opzoeken en oprekken is de uitdaging voor iedere mens. Als dat echter betekent dat hij geen mens meer is maar een onsterfelijke highlander wordt, verliest hij alles waarvoor hij heeft gevochten. Op de vraag ‘Who wants to live forever?’ geeft de leadzanger van Queen het enige juiste antwoord: ‘Forever is our today!’

Foto: Winterlandschap door Maarten Boersema