Bono, Brad en Britney

  • Kees de Groot

Vijftien was ik. De bijnaam Punkie was ik al een paar jaar kwijt. In dat levensjaar kocht ik een bijbel en, samen met mijn broer, de LP Boy van de Ierse band U2. Ik had daarvan gehoord via klasgenoten zoals Laus (die een wijd uitstaande gebleekte haardos droeg). Van hem kopieerde ik een maxi-single waar nog wat extra nummers op stonden. Ik weet niet meer of dat voor of na het uitkomen van de single I will follow was. ‘I will Follow’, ‘I was lost, I am found’: het klonk mij religieus in de oren. Achteraf gezien had ik dat mis: volgens de gangbare uitleg gaat het over een jongetje, Bono zelf natuurlijk, dat na de dood van zijn moeder op eigen benen probeert te staan. Laus, die beter thuis was in de postpunk dan ik, wuifde mijn suggestie dat U2, net als ik, iets met het geloof had, weg. Typisch van mij om dat erin te horen. Toen October uitkwam met nummers als Gloria (‘Oh, Lord, if I had anything, anything at all, I'd give it to you’), was wel duidelijk dat Bono en de zijnen zich inderdaad het evangelie niet schaamden. Mijn punkige klasgenoten maakte dat niet uit. Mij wel. Voor mij belichaamde Bono waar het in het geloof om gaat: overgave aan iets wat groter is dan jezelf en dan alle autoriteiten die er zijn, en rebellie tegen ongelijkheid en onrechtvaardigheid, vooral als die in naam van God wordt begaan, zoals gebeurde in Ierland bij de strijd tussen katholieken en protestanten.

En wat helemaal prachtig was: doordat Bono dit geloof met deze muziek verbond, liet hij mij zien dat die twee zielen in mijn borst (de een kerks en gelovig en de ander rockend en opstandig) wel degelijk bij elkaar hoorden. Oftewel: het was voor hem, en dus ook voor mij, mogelijk om èn trouw te blijven aan het geloof van mijn ouders èn me aangesproken te voelen door de muzikale vernieuwers van toen. Bono was, zou de Britse theoloog Pete Ward zeggen, een verlengstuk van mijzelf of van een versie daarvan die ik zou kunnen zijn. Zoals pophelden, filmsterren en andere beroemdheden dat zijn.

Ik ben het dus niet helemaal eens met Theo van Willigenburg die stelt dat celebrities hele of halve goden zijn die als het ware op een andere planeet verblijven en daar een buitengewoon leven leiden. In zijn bijdrage op gOdschrift stelt hij dat deze lieden feitelijk ver van ons af staan, maar dat degenen die hun buitengewone goedheid vereren een quasi-persoonlijk contact fingeren dat hen steun geeft. Daar herken ik wel een extreme vorm van fan-gedrag in, maar in het algemeen, zo concludeert Ward uit zijn onderzoek naar celebrity culture, is de belangstelling voor wereldsterren toch wat speelser. Beroemdheden beheersen niet het wereldbeeld maar spelen er een tijdelijke en specifieke rol in.

Volgens Leontien Dekker parasiteert de commercie op het religieuze verlangen naar genade bij mensen die lijden onder de druk om autonoom en authentiek te zijn. Zij zijn maar al te bereid om zich vast te klampen aan dingen die dan toch vastliggen: je identiteit als Steenbok, je naam op een blikje cola, fan zijn van Britney Spears – voeg ik daaraan toe. Beroemdheden zijn handelswaar en wanneer je een blikje koopt met je naam erop reduceer je jezelf tot handelswaar. In plaats daarvan beveelt ze aan om dan toch maar liever terug te grijpen op de heiligen van weleer en die tot inspiratie te laten zijn.

Maar mensen als Bono, Brad Pitt en Britney Spears zijn in zekere zin de heiligen van deze tijd, of ook de anti-heiligen, wat wil zeggen: mensen zoals wij, die met hun handel en wandel bijval krijgen of afkeuring wekken, inspiratie bieden of walging oproepen. Ze zijn niet zomaar gebruiksgoederen en ze vertegenwoordigen ook niet een godsdienst op zichzelf, zegt de Amerikaanse godsdienstwetenschapper Kathryn Lofton, maar ze hèbben vaak wel een religie (Britney: van baptist, naar kabbalist, naar ‘my baby is my religion’), of zetten zich daar tegen af, zoals Brad Pitt. De fans volgen de wegen van deze sterren. Celebrities zijn voorbeeld en voorspraak, zoals de klassieke omschrijving van heiligen luidt. Niets meer en niets minder.

Bono by xrayspx (CC BY-SA 2.0)

Tags: